13.4: Hadithi na Mafundisho ya Dini
- Page ID
- 177706
Mwishoni mwa sehemu hii, utaweza:
Jukumu la Hadithi katika Dini
Wakati mwingine, matumizi yetu ya kila siku ya neno ni sawa na matumizi yake ya kitaaluma; linapokuja suala la hadithi ya neno, hata hivyo, hii sio kesi. Hadithi hutumiwa mara nyingi katika utamaduni maarufu kumaanisha kitu ambacho ni cha uongo au cha udanganyifu, hadithi iliyofanywa ambayo si kweli, kama katika mfululizo wa TV MythBusters. Katika anthropolojia, hata hivyo, hadithi hufafanuliwa kama hadithi maalumu inayoelezea kanuni za msingi, imani, na maadili nje ya wakati wa kihistoria. Vipande vya hadithi inaweza au si kweli. Ukweli wake sio muhimu; ni muhimu zaidi kwa kile kinachofundisha. Mara nyingi, wahusika ndani ya hadithi ni mashujaa wa utamaduni, watu wa semidivine ambao uzoefu na maisha yao hutumika kama chombo cha kufundisha, kuruhusu wale walio ndani ya utamaduni kutambua nao na kujifunza kutokana na changamoto zao. Hadithi zinaunda mtazamo wa ulimwengu wa jamii, kuelezea asili yake, na pia kufundisha na kuthibitisha kanuni za kijamii (Moro 2012).
Kuna aina mbalimbali za hadithi, ikiwa ni pamoja na uumbaji/asili hadithi, utamaduni shujaa hadithi, na hadithi za wanyama. Utafiti wa hadithi unaingiliana na taaluma nyingi za kitaaluma, ikiwa ni pamoja na anthropolojia, ngano, masomo ya mythology, na saikolojia. Anthropolojia inakaribia utafiti wa hadithi kwa kuchunguza kila hadithi kwa ujumbe wake wa msingi kuhusu jamii na utamaduni unaotokana nayo.
Uumbaji/Asili hadithi ni miongoni mwa hadithi bora inayojulikana na ya ulimwengu wote. Miongoni mwa hizi, aina ya kawaida ya hadithi ya uumbaji ni hadithi ya dunia-diver, maarufu alisoma na mwanaanthropolojia na mwanaanthropolojia Alan Dundes (1962). Katika hadithi za dunia-diver, mungu wa muumbaji hutuma wakala, kwa kawaida mnyama, ndani ya maji ya kina ili kupata matope kidogo ambayo mungu atatumia kuunda nchi kavu na, baadaye, binadamu. Kupitia tendo hili moja, mungu huanza mzunguko wa ubunifu ambao hatimaye utasababisha maisha kama inavyojulikana leo. Ingawa kuna tofauti za kitamaduni kwa njia ya hadithi hii inavyoambiwa, Dundes anasema kuwa mambo muhimu ya hadithi ni ya kawaida: mungu wa muumba, wakala wa mpatanishi, na wanadamu walioundwa kutoka kwa mambo ya dunia.
Uchambuzi mfupi wa Miundo ya Hadithi
Mwanaanthropolojia Claude Lévi-Strauss aliona hadithi za uongo kama zilizo na ujumbe wa ulimwengu wote kuhusu uzoefu na wasiwasi wa kibinadamu pamoja na ujumbe fulani kuhusu tamaduni ambazo zinahusishwa nazo. Njia yake ya kuelewa hadithi ni sehemu ya nadharia ya kimuundo, na hutenganisha hadithi katika sehemu zake za sehemu ili kuelewa fomu ya msingi-muundo. Lévi-Strauss aliamini kuwa muundo wa kihistoria ulikuwa sawa katika tamaduni zote. Alisema kuwa wasiwasi wa tamaduni zote, zilizoelezwa ndani ya hadithi zao, zinafanana sana. Uchunguzi wa miundo inaweza kuwa ngumu sana. Katika kila hatua, kama hadithi ni hatua kwa hatua “imeondolewa,” habari inayofunua inaangaza zaidi. Kuna mbinu za kimuundo ambazo zinaweza kutumika kwa haraka zaidi, hata hivyo, kuruhusu kuangalia zaidi kwa “hadithi halisi” ndani ya hadithi.
Toleo fupi la uchambuzi wa kimuundo litakuwa na vipengele vitatu vikuu: upinzani wa binary, ambazo ni dhana mbili tofauti; mythemes, ambazo ni vitengo vidogo vidogo, au vipengele vya hadithi, vinavyounda muundo wa hadithi; na ujumbe wa msingi ya hadithi, ambayo ni ya kawaida. Hebu tuangalie toleo la kimuundo katika hatua kwa kuchambua hadithi kutoka kwa watu wa Tsimshian wa Pacific Northwest pwani ya Amerika ya Kaskazini, iliyokusanywa na Franz Boas mwaka wa 1916.
Hadithi
“Bear Who Married a Woman,” iliyokusanywa na mwanaanthropolojia Franz Boas (1916, 192):
Upinzani wa Binary
Ili kupata upinzani binary, mtu lazima kutambua pointi muhimu ndani ya hadithi - nini hasa ni alisema katika hadithi. Kinyume cha kila moja ya pointi hizi, ambazo zinaweza au zisizoelezewa wazi katika hadithi, ni upinzani wa neno la msingi. Upinzani huunda muundo wa hadithi kwa sababu wanatambua yaliyo muhimu. Chini ni upinzani wa binary katika aya ya kwanza ya hadithi (1). Kumbuka kwamba maneno maalum sio muhimu kila wakati, na wakati mwingine kuna toleo zaidi ya moja la ubora ambao unaweza kuelezwa.
Mara moja juu ya muda kulikuwa na mjane wa kabila la G·i-Spa-X-lâts. (kisha dhidi ya sasa, kuishi vs. kufa, kiume dhidi ya kike, ndoa vs. mjane, pamoja vs. peke yake, mwanachama wa kabila v. nonmember au ni vs. si mali)
Wanaume wengi walijaribu kumwoa binti yake, lakini aliwakataa wote. (wengi dhidi ya wachache, wanaume dhidi ya wanawake, kuoa vs. si kuolewa, binti vs. mwana, mtoto dhidi ya watoto, kukubali vs. kushuka, wote vs. hakuna)
Yule mama akasema, “Mtu atakapokuja kukuoa, jisikie mikono ya mikono yake.” (kike dhidi ya kiume, mama dhidi ya baba, kusema vs. kusema, mtu vs. mwanamke, kuja vs. si kuja, kuoa vs. kuoa vs. kuolewa, kujisikia vs. kujisikia au mtihani vs. si mtihani au kufanya vs. si kufanya, mitende ya mikono yake dhidi ya sehemu nyingine ya mwili)
“Kama wao ni laini basi mteremsheni; ikiwa ni mbaya basi mpokee. (laini vs mbaya, kushuka vs. kukubali, mbaya vs laini, kukubali vs kushuka)
Alimaanisha kwamba alitaka kuwa na mkwe-mkwe mtu mwenye ujuzi katika kujenga mitumbwi. (kike dhidi ya kiume, wanataka vs. hawataki, kuwa na mkwewe vs. kuwa na mkwewe, mwanamume vs. mwanamke, ujuzi vs. inept)
Hata uchambuzi huu wa haraka unaonyesha sifa fulani ambazo huja tena na tena: kiume dhidi ya kike, ndoa dhidi ya wasioolewa, mali dhidi ya sio mali (walionyesha pia kama kukubalika dhidi ya kupungua). Mkazo unaonekana kuwa juu ya ngono, familia, na uhalali.
Mythemes
Katika toleo la “mwanga” la muundo, mythemes zinafunuliwa vizuri kwa kurejesha hadithi katika matoleo mafupi na mafupi, kila wakati na maelezo machache. Kutumia aya ya kwanza, tena:
(asili) Mara moja juu ya muda kulikuwa na mjane wa kabila la G·i-Spa-X-lâ°ts. Wanaume wengi walijaribu kumwoa binti yake, lakini aliwakataa wote. Mama akasema, “Mtu atakapokuja kukuoa, jisikie juu ya mitende ya mikono yake. Na wakiwa ni laini basi mteremsheni. Na wakiwa ni wakali basi mpokeeni. Alimaanisha kwamba alitaka kuwa na mkwe-mkwe mtu mwenye ujuzi katika kujenga mitumbwi.
Mara moja kulikuwa na mjane. Wanaume wengi walijaribu kumwoa binti yake, lakini aliwakataa wote. Mama akasema, Jisikie mitende ya mikono yake, na ikiwa ni mbaya, mkubali. Alitaka mkwe ambaye alikuwa mjuzi katika kujenga mitumbwi.
(retelling pili) Mama mjane alimwambia binti yake kupata mume kwa mikono mbaya. Alitaka mkwe mwenye bidii.
Angalia jinsi toleo la pili la hadithi lina mythemes tu ya hatua na matokeo. Taarifa iliyoachwa katika mythemes ni habari muhimu, pointi kuu, ya hadithi. Lévi-Strauss alisema kuwa mythemes zinaonyesha wasiwasi wote msalaba wa kitamaduni. Taarifa zote maalum “za mitaa” zinaondolewa. Kuzingatia hadithi kwa ujumla, kabila na sifa za kuepuka zinaweza kufutwa.
Ujumbe Msingi
Katika toleo hili la kimuundo, njia maalum ambazo ujumbe umeandikwa ni muhimu zaidi kuliko yale wanayosema kwa ujumla. Ujumbe wa jumla hutolewa kwenye msisitizo ndani ya upinzani wa binary. Ni msisitizo gani unaowekwa juu ya kitu kama vile uhusiano? Kushiriki? Kuna njia kadhaa zinazowezekana za kusema kila moja ya yafuatayo, lakini ujumbe wa kati katika hadithi hii unaonekana kuwa yafuatayo:
Mila ya kidini na ya Maandishi
Mara nyingi wasomi wa dini hutenganisha dini kuwa mila ya mdomo, au dini za kienyeji au za asili zinazopitishwa katika vizazi kupitia kusimulia hadithi, na mila iliyoandikwa, au dini za dunia ambazo hasa zinahusishwa na maandiko matakatifu, yaliyoandikwa. Ingawa kila mmoja anaweza kutumia vipengele vya mapokeo mengine—kusimulia hadithi kwa mdomo bado mara kwa mara hutumiwa katika dini ambayo kimsingi ni mapokeo yaliyoandikwa, kwa mfano—msisitizo juu ya ibada ya mdomo au ya maandishi huathiri asili ya mfumo wa dini kwa njia mbalimbali.
Dini zinazobaki kimsingi mdomo, kama vile dini nyingi za kikabila na zisizo za serikali, zinategemea utendaji wa kidini kama njia ya kuleta historia uhai badala ya kuhifadhi maarifa haya ya kitamaduni kwa fomu iliyoandikwa. Mila nyingi za mdomo zina uhusiano wa mzunguko kwa wakati, kutafsiri zamani kama kurudia katika mizunguko mara kwa mara, na kujiona wenyewe na baba zao kama wanavyounganishwa na mahusiano ya kudumu baada ya muda. Moja ya mifano ya wazi ya kisasa ya hii ni dhana katika mifumo ya imani ya watu mbalimbali wa Kiasili wa Australia inayojulikana kama Dreamtime. Katika utafiti wake wa mila ya wanawake na mistari ya wimbo kati ya watu wa Warlpiri, Diane Bell (1993) alivutiwa sana na utamaduni wa yawulyu, mila ya wanawake ya ndoto. Kupitia mila ya wimbo, ngoma, na sherehe, wanawake wa Warlpiri huwaleta baba zao uzima. Katika ibada moja maalumu, wanatembea njia karibu na jamii zao ambapo matukio mbalimbali ya kihistoria na ya kihistoria yanaaminika kuwa yalitokea. Matembezi haya ya ibada huitwa storylines kwa sababu wanawake wanaamini kweli wanarudia matukio yaliyotokea katika maeneo hayo na kuleta mababu zao uhai kwa kukumbuka kilichotokea katika maeneo haya yenye maana na takatifu. Wanaume wana hadithi zao wenyewe na Dreamtime. Miongoni mwa watu wa asili wa Australia, kama miongoni mwa jamii nyingi ndogo, dini si tofauti na maisha ya kila siku. Badala yake, huwashawishi kile wanachofanya na jinsi wanavyofikiri juu yao wenyewe. Wao ni mila ya mdomo na ya utendaji ambayo hutembea pamoja na baba zao wanapotembea njia sawa ambazo baba zao walitembea na kuwakumbuka kwa kukumbuka hadithi zao. Kwa njia hii, wao hugeuka hadithi katika ibada yenyewe, moja kuingiliana na nyingine. Hadithi, kwa Warlpiri, ni hai na relived wakati wao ni kazi. Wakati wa ndoto huunganisha watu wa Warlpiri kwa mababu zao na historia yao na kuimarisha utambulisho wao wa kitamaduni.
Hata katika imani za kidini zinazotegemea hasa mafundisho, kusimulia hadithi bado ni muhimu. Maneno “watu wa kitabu,” kumbukumbu ya Kiislamu kwa Dini za Ibrahimu —Uislamu, Ukristo, na Uyahudi- hutumiwa kuelezea mila ya kidini ambayo hasa, ingawa si peke yake, inategemea maandishi na masomo ya maandishi. Kila moja ya mila hii ina kitabu kitakatifu cha msingi kinachotumiwa kama msingi wa dini—Biblia katika Ukristo, Qur'an katika Uislamu, na Torati katika Uyahudi. Hata hivyo wakati mapokeo haya yanategemea maandiko (maandiko), kuna pia vipengele muhimu vya mdomo katika utendaji wa dini hizi. Maandiko mengi yanategemea mila ya awali ya mdomo na huhifadhi sifa za utendaji wa mdomo, kama vile kurudia kwa msisitizo na kuhamasisha vitengo vya kukumbuka na hadithi ambavyo vinajitokeza na vinaweza kuzunguka. Na kila mila hutumia utendaji wa mdomo katika ibada, kusoma kwa sauti kutoka kwa maandiko yao matakatifu wakati wa huduma za kidini.
Profaili katika Anthropolojia
Manuel Zapata Olivella (1920—2004)
Historia ya kibinafsi: Zapata Olivella alizaliwa Lorica, Colombia, mwaka 1920 na alisoma dawa katika mji mkuu katika Universidad de Bogotá, hatimaye akifanya kazi kama daktari na mtaalamu wa akili. Alisafiri kote Amerika ya Kusini, Ulaya, na Marekani, akizungumza nchini Marekani katika Chuo Kikuu cha Howard na Chuo Kikuu cha Kansas. Wakati wa kujitambulisha kwenye Maktaba ya Congress, alisema, “Soy Manuel Zapata Olivella, colombiano, novelista, médico, y antropólogo” (Mimi ni Manuel Zapata Olivella, Colombia, mwandishi, daktari wa matibabu, na mwanaanthropolojia). Kazi yake - kitaaluma, fasihi, na matibabu-inaenea katika maeneo yote ya maana ya kuwa mwanadamu.
Eneo la Anthropolojia: Alizaliwa katika familia ya urithi wa kikabila na ubaguzi wa rangi- baba yake alikuwa wa asili ya Ulaya na Afrika, na mama yake alikuwa wa asili na Kihispania asili - Zapata Olivella alikuwa na nia ya utambulisho na utofauti wa kitamaduni nchini Colombia. Wakati wa kusafiri Marekani katika miaka ya 1940, alishuhudia ubaguzi na ubaguzi wa rangi dhidi ya Wamarekani Weusi; alirudi Colombia na kujitolea kusoma utamaduni wa afrocolombianos (Wakolombia wenye asili ya Afrika), hata kama aliendelea na mazoezi yake ya matibabu.
Mafanikio katika Field: Kwa kazi zake za ethnographic-fasihi, Zapata Olivella alipokea tuzo nyingi katika Amerika na Ulaya. Wasomi wa Kiafro-Rico na Wamarekani leo wanathamini kazi ya Zapata Olivella kwa maelezo yake ya kiutamaduni na kuzingatia idadi ya watu wasiojifunza na mara nyingi kupuuzwa.
Umuhimu wa Kazi Yake: Kazi yake ya kiethnografia ilimpa nyenzo za kuandika mfululizo wa riwaya za kihistoria, ambazo zinajulikana zaidi ni Changó, el gran putas (Changó, the badass, 1983), riwaya ya Epic inayofuatilia ugenini wa Afrika kutoka asili yake katika biashara ya watumwa kote vizazi. Kazi yake ilijumuisha mambo mengi ya kidini na ya kihistoria ya afrocolombianos ya kisasa. Akizungumza katika tukio la kitaifa la fasihi kuhusu umuhimu wa kusoma utambulisho na utamaduni wa Afro-Colombia leo, alisema, “Kwa nchi vijana kama vile yetu, kuthibitisha mila yetu, ukweli wetu wa mabadiliko, nguvu yetu ya ubunifu ni kuchukua milki yetu wenyewe, kuja umri” (Zapata Olivella 2010, 185). Kwa uzoefu wa afrocolombiano katika Amerika, Zapata Olivella alichapisha riwaya zaidi ya dazeni na hadithi fupi na insha nyingi (Mawasiliano iliyochaguliwa).