6.4: Lugha, Jamii, na Utamaduni

Malengo ya kujifunza

Mwishoni mwa sehemu hii, utaweza:

• Eleza jukumu la utamaduni katika upatikanaji wa lugha.
• Eleza jinsi lugha inaweza kuunda msingi wa makundi ya kijamii na kitamaduni katika jamii za hotuba.
• Eleza jinsi watu msimbo kubadili miongoni mwa jamii hotuba.

Wakati lugha ni muhimu kwa mawazo ya mtu binafsi, kazi yake ya msingi ni kuwasiliana ujumbe katika jamii za binadamu. Hiyo ni lugha kimsingi ya kijamii. Kupitia mwingiliano wa kijamii, wanadamu hujifunza lugha ya jamii yao. Na kwa njia ya lugha, binadamu huonyesha utambulisho wa jamii na kuratibu shughuli zao.

Upatikanaji wa lugha na lugha ya kijamii

Fikiria kwamba mtu alikupa mtoto wa kuzungumza na kukuambia, “Mfundishe mtoto huyu sheria na maadili ya msingi ya utamaduni wetu.” Ungefanya nini?

Uwezekano, ungependa kuanza kwa kumfundisha mtoto lugha yako. Bila lugha, ni vigumu sana kufundisha sheria na maadili (isipokuwa kama wewe ni mime mzuri sana). Kwa bahati nzuri, watoto wanakuja ulimwenguni na uwezo maalum wa utambuzi ambao huwafanya kuwa tayari kujifunza lugha. Watoto wengi hupata mchakato wa haraka wa kujifunza lugha kati ya umri wa miezi tisa na miaka mitatu. Watoto wanaendelea kupitia seti ya hatua zinazowawezesha kujifunza lugha tu kwa kuwa wazi kwa majadiliano ya jirani. Wasomi wengi hujifunza tatizo la upatikanaji wa lugha, kuchunguza kwa usahihi jinsi wanadamu wanavyoweza kujifunza lugha katika utofauti wa mazingira ya kijamii na kitamaduni.

Hivyo mtoto wako babbling pengine kujifunza lugha tu kwa kuwa wazi kwa hilo. Lakini vipi ikiwa mtu alitaka kuharakisha mchakato au kuhakikisha mtoto wao alikuwa bora sana na lugha?

Mmarekani anaweza kuingiliana na mtoto kwa namna fulani, ameketi mtoto kwenye paja lap yao inakabiliwa nao, akielezea vitu na kuuliza maswali ya msingi kwa mtindo wa Quiz-kama. “Angalia kuki? Kuki ilienda wapi? Katika tummy yangu!” Mtu anaweza kusema aina hizi za mambo wakati akizungumza kwa sauti ya juu, kuimba wimbo. Wanaisimu wito aina hii ya majadiliano “motherese.” Katika tamaduni nyingine nyingi, walezi hawaingiliani na watoto kwa njia hii. Katika tamaduni zingine, “majadiliano ya mtoto” yanayopunguzwa zaidi huchukuliwa kuwa na madhara kwa kujifunza lugha. Mandhari ya kujifunza lugha inaweza kuhusisha mwenyeji mzima wa wahusika zaidi ya mtoto na mlezi, inayojumuisha jamaa zote za nyumbani, majirani, wageni, na hata wageni. Lugha sio “kufundishwa” kwa watoto wachanga, lakini mara nyingi hushuhudiwa na kusikia. Badala ya kumuuliza mtoto wake mtindo wa Marekani, mama katika jamii ya Kaluli nchini Papua New Guinea ana uwezekano mkubwa wa kukaa mtoto wake kwenye paja lake akikabiliwa nje, akizungumza “kwa” mtoto katika mazungumzo na ndugu (Ochs na Schieffelin [1984] 2001). Katika Afrika ya Magharibi, watoto hutumia sehemu kubwa za siku zimefungwa migongo ya mama zao ambapo mwingiliano wa uso kwa uso na yeye hauwezekani. Lakini husikia majadiliano karibu nao siku nzima, na mara nyingi watu hushiriki mawazo yao katika mwingiliano mfupi. Katika uwanja wa utangamano wa lugha, watafiti huenda zaidi ya hatua mbalimbali za kujifunza lugha ili kuzingatia mazingira ya kijamii ambayo lugha hupatikana. Kama mazingira ya kijamii yanavyounda jinsi watoto wanavyojifunza lugha, lugha yenyewe inakuwa njia ya kujifunza kuhusu maisha ya kijamii na kitamaduni.

Ikiwa inakabiliwa na walezi wao au wanakabiliwa na ulimwengu wa kijamii unaowazunguka, watoto wachanga katika tamaduni zote hujifunza kuwa na ujuzi katika lugha zao. Na hata hivyo, katika utamaduni wa Marekani, dhana inaendelea kuwa ustadi wa lugha hutegemea aina sahihi sana za mwingiliano kati ya mlezi na mtoto, mfano wa Marekani wa mama. Kila utamaduni una mawazo maalum kuhusu lugha, jinsi inavyopatikana, jinsi inatofautiana katika makundi ya kijamii, jinsi inavyobadilika baada ya muda, nk Mawazo haya huitwa itikadi za lugha. Baadhi ya mawazo haya, kama wazo kwamba watoto wana “dirisha” maalum la fursa ya kujifunza lugha, wanasaidiwa na utafiti wa lugha. Wengine, hata hivyo, ni changamoto na utafiti wa ethnographic na msalaba wa kitamaduni.

Majumuiya ya Hotuba na Ubadilishaji wa

Msichana mwenye umri wa miaka kumi alielezea mmoja wa wanyama wake waliofunikwa kama “derpy.” Hapa ni snippet ya mazungumzo yake na mama yake:

Hii kuwa: Angalia uso wake. Yeye ni hivyo derpy.
Jennifer: Derpy? Sijui neno hilo. Ina maana gani?
Hii kuwa: Kama, aina ya mjinga. Aina ya bubu.
Jennifer: Oh, sawa. Kama Clover [mbwa wetu], alipoanguka kitanda. Je, hiyo ilikuwa derpy?
Hii kuwa: Hapana, hiyo sio derpy! Ni kama... Mama, siwezi kueleza kwako. Unahitaji tu kujua.

Wasemaji wote wa lugha fulani huunda jamii ya nadharia, wakishirikiana sarufi na msamiati wa kawaida, pamoja na seti ya ufahamu kuhusu jinsi lugha inatumiwa katika hali tofauti. Ndani ya kundi hili kubwa kuna vikundi vidogo vya wasemaji wanaotumia lugha ya kawaida kwa namna za pekee pekee kwa kundi hilo. Wananthropolojia hutumia neno jumuiya ya hotuba kuelezea kundi kama hilo (Muehlmann 2014). Jumuiya za hotuba mara nyingi zina msamiati tofauti, fomu za kisarufi, na mifumo ya maonyesho. Kutumia vipengele hivi ipasavyo, wanachama wa jumuiya ya hotuba huonyesha uanachama wao katika kikundi.

Dhana ya jamii ya hotuba ilikuwa awali kutumika kuelezea usambazaji wa lahaja katika lugha. Lahaja ni aina ya lugha maalumu kwa eneo fulani. Kwa mfano, katika eneo la mji mkuu wa Philadelphia, ni kawaida kwa watu wa eneo hilo kutamka neno “maji” kama “wohder,” kana kwamba karibu na mashairi na neno “utaratibu.” Pia ni kawaida kutumia maneno “yooz” kwa wingi wa pili wa mtu (kama katika, “Yooz bora kunywa baadhi ya wohder!”). Wataalamu wa lugha William Labov, Sharon Ash, na Charles Boberg walipiga picha tofauti hizi za dialectical katika mikoa mbalimbali ya Marekani (2006). Baada ya muda, lahaja inaweza kukusanya vipengele vya kipekee vya lugha ambavyo vinaendelea kuwa lugha tofauti. Hakika, tofauti kati ya lahaja iliyoendelezwa vizuri na lugha kwa kiasi kikubwa ni ya kisiasa. Mataifa ya Taifa yanaweza kupunguza tofauti za kikanda kama lahaja tu ili kudumisha umoja wa lugha, wakati harakati za kisiasa za kujitenga zinaweza kupinga njia yao ya kuzungumza kama lugha tofauti kabisa ili kuhalalisha madai yao ya uhuru.

Kielelezo 6.12 Ramani ya lahaja za Marekani. Ilhali Kiingereza ni lugha rasmi katika maeneo yote ya Marekani, namna fulani inavyozungumzwa inatofautiana kutoka eneo hadi kanda. (CC NA 4.0; Chuo Kikuu cha Rice & OpenStax)

Watafiti wengine wamelenga jamii hotuba ya makundi ya makabila na wahamiaji. Watafiti hutumia neno la kienyeji kuelezea lahaja ambazo si lazima za kikanda lakini zinahusishwa na makundi maalum ya kijamii, kama vile vikundi vinavyotokana na ukabila, umri, au jinsia. Utafiti wa kianthropolojia juu ya Kiingereza ya Kiafrika ya Amerika ya Kiingereza (AAE), Chicano Kiingereza, na Wenyeji wa Kiingereza wa Marekani umeonyesha jinsi lugha hizi za lugha za Kiingereza zinavyounda aina tofauti za kusimulia hadithi, kubishana, na kukosolewa (Chun and Lo 2015). Badala ya kuona lugha za kikabila kama aina “zisizo sahihi” za Kiingereza, watafiti wanaonyesha jinsi lugha za Kiingereza kama AAE ni mifumo ya lugha yenye muundo wa kawaida wa kisarufi na msamiati wa ubunifu (Labov 1972a). Katika mazingira rasmi kama madarasa ya Marekani na vyumba vya mahakama, njia hizi mbadala za kutumia Kiingereza ni mara nyingi sana unyanyapaa kama wavivu, wasio na akili, au vibaya tu. Kuamini Kiingereza chao kuwa fomu “sahihi”, takwimu za mamlaka mara nyingi zinakataza matumizi ya lugha mbadala za Kiingereza na kukataa kujihusisha na jitihada zozote za kuelewa aina hizo.

Utafiti wa hivi karibuni zaidi juu ya vernaculars umechunguza jinsi wasemaji wanavyoendesha kati ya mitindo ya lugha wanayokutana katika maisha yao ya kila siku, wakijihusisha na lugha mbalimbali, lahaja, vernaculars, na mambo mengine ya mtindo. Sote tunatumia mitindo mbalimbali ya lugha, na wengi huzungumza lugha zaidi ya moja. Akizungumza na watazamaji tofauti, Rais wa Marekani Barack Obama alitumia mikakati ya lugha kwa “Whiten,” “Blacken,” “Americanize,” na “Christianize” utambulisho wake wa umma, hivyo kuharibu ubaguzi wa rangi na kuonyesha uanachama wake katika jamii mbalimbali (Alim na Smitherman 2012). Katika sehemu za dunia ambazo hapo awali zilikuwa koloni na Wazungu, lugha za Ulaya zimehifadhiwa kama lugha rasmi ya serikali na elimu hata kama watu wengi wanazungumza lugha za kienyeji katika mwingiliano wao wa kila siku na jamaa, majirani, wafanyabiashara, na wanachama wengine wa jamii. Katika mazingira haya ya baada ya ukoloni, watu hutazama na kurudi kati ya mitindo mbalimbali ya lugha zao za kienyeji pamoja na kuhama kati ya lugha za ndani na lugha ya Ulaya. Uendeshaji huo wa kimkakati kati ya mitindo ya lugha, inayoitwa code-byte, inafanywa na watu katika mazingira mengi tofauti.

Kwa watu wengi, mtindo wa lugha inayozungumzwa katika mazingira ya wasomi kama vile shule na taasisi za serikali ina athari za kuzipunguza nguvu na kuwatenga. Wananthropolojia wa lugha wanachunguza jinsi vernaculars zinazohusiana na makundi ya wasomi na kitaaluma kuwa njia ya mshikamano wa kikundi na kutengwa nje ya kikundi. Mwanaanthropolojia na mwanasheria Elizabeth Mertz (2007) alifanya uchunguzi wa washiriki katika madarasa ya mwaka wa kwanza katika shule kadhaa za sheria za Marekani, akiangalia jinsi wanafunzi wa sheria wanavyofundishwa “kufikiri kama mwanasheria.” Kutumia toleo la njia ya Socratic, maprofesa wa sheria huwafundisha wanafunzi wao kuweka kando mambo ya maadili na kihisia ya kesi ili kuwaona tu kama maandiko chini ya uchambuzi wa abstract, kitaaluma. Uwezo wa ujuzi wa lugha na msamiati wa arcane wa aina hii ya uchambuzi inakuwa sharti la kuwa mwanasheria. Mfumo wa haki wa Marekani unaongozwa na watu ambao wamefundishwa kuweka kando wasiwasi wa kibinadamu kwa ajili ya mamlaka ya maandishi na kudanganywa. Utafiti wa Mertz unaonyesha jinsi watu wanavyoshirikiana na lugha katika maisha yao yote, sio tu katika utoto. Na inatuonya njia ambayo lugha inaweza kutumika kuinua mitazamo ya kujifunza ya wasomi, kukataa mitazamo ya kimaadili na kihisia ya wengine.